O Astronomie Jacka Frąsia raz jeszcze

O najnowszym albumie Jacka Frąsia Astronom powiedziano już wiele. Odsyłam na przykład do recenzji prof. Jerzego Szyłaka w najnowszym numerze Zeszytów Komiksowych. U nas pisał o nim Arnold Woliński, zapowiadaliśmy też premierę tego komiksu. Jest to jednak na tyle ciekawy album, że warto do niego wrócić raz jeszcze.

W grudniu 2023 roku ukazał się komiks Astronom Jacka Frąsia, który opowiada o relacji Mikołaja Kopernika i Jerzego Joachima Retyka. Wydała go Biblioteka Elbląska z okazji Roku Mikołaja Kopernika. Komiks powstał dzięki programowi grantowemu Fundacji PZU. Nakład to 500 egzemplarzy, które trafiły do szkół i bibliotek. Po wyczerpaniu pierwszego nakładu planowany jest płatny dodruk. Na szczęście załapałam się na pierwsze wydanie.

Wyświetl ten post na Instagramie

Post udostępniony przez Marta Kostecka (@martwakosteczka)

Po raz pierwszy miałam go w rękach już w styczniu, jeszcze przed spotkaniem premierowym, które odbyło się w Bibliotece Elbląskiej. Swoją drogą pełne nagranie spotkania prowadzonego przez prof. Jerzego Szyłaka znajdziecie jeszcze online:

Mimo że komiks bazuje na autentycznej biografii Kopernika, nie spodziewajcie się oczywistego. Nie znajdziecie tam losów słynnego astronoma od narodzin, aż po śmierć, ba, nie znajdziecie tam nawet momentu jego szczytowego geniuszu, gdy „wstrzymał słońce i ruszył ziemię”. Dostajemy za to ostatnie jego lata życia, do którego przyjeżdża Joachim Retyk. Wizyta to ważna, bo dzięki niej ujrzy światło dzienne druk dzieła „O obrotach ciał niebieskich”, ale ponownie, nie spodziewajcie się oczywistości.

Zrywając ze złą tradycją i nie lękając się przeciwności losu, który pozbawił życie Kopernika większych atrakcji, Biblioteka Elbląska wydała komiks znakomity.

prof. Jerzy Szyłak

O historii

Retyk przeszedł do historii jako jedyny uczeń Kopernika, w rzeczywistości był kimś więcej. Młody i ambitny profesor matematyki, obarczony własną dramatyczną przeszłością (jego ojca, lekarza, ścięto w związku z podejrzeniem o czary) przekonał starzejącego się już Kopernika do wydania epokowego dzieła „O obrotach”. Co więcej, w obliczu potencjalnych kontrowersji Retyk postanowił urobić grunt pod rewolucyjną kosmologię i napisał krótki uproszczony ekstrakt z dzieła Kopernika – „Narratio prima” („Relacja pierwsza”), który stał się w ówczesnej Europie bestsellerem. Biblioteka Elbląska posiada w swoich zbiorach zabytkowych jeden z kilku zachowanych na świecie egzemplarzy pierwszego, gdańskiego wydania dziełka — stąd pomysł stworzenia fabuły o Retyku i “Narracjo prima”.

O komiksie

W celu uniknięcia banału i tendencyjności, Jacek Frąś przeniósł historię z renesansowej Europy do osobliwej rzeczywistości, która bardzo mocno przypomina Polskę Ludową. Komiks jest spekulacją na temat dynamiki relacji Kopernik-Retyk, przy czym zastosowanie sztafażu PRL-owskiego podkreśliło te elementy całej historii, które uznać można za uniwersalne, wieczne. Komiks jest niewielki pod względem objętości, ale za to bogaty w intertekstualne odniesienia i najwyższej klasy humor.

Jacek Frąś dokonał takich zawirowań czasoprzestrzennych, że biografia słynnego astronoma przeplata się z naszymi czasami PRLowymi, obok kadrów z Kopernikiem pojawiają się kadry z banknotami z jego podobizną, a wszystko to tonie w oparach dymu papierosowego z minionej epoki. Naprawdę ciekawa, odjechana i całkiem inna lektura, niż by się można spodziewać.

Jacek Frąś

Polski rysownik komiksów, malarz, plakacista, ilustrator, perkusista grupy Dick4Dick (a w latach 2001–2008 zespołu Cool Kids of Death). Członek Akademii Fonograficznej.

Absolwent Wydziału Grafiki i Malarstwa w Akademii Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi (dyplom u prof. Mariana Kępińskiego). Studiował także w Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie (pracownia prof. Stanisława Rodzińskiego). Praktykował w Nowym Jorku, Tokio, Dubrowniku.

Swoje prace komiksowe publikował w: Machinie, Muzie, Gazecie Wyborczej, Polityce, Nie, Laif, DosDedos, AQQ, Stripburgerze, Warburgerze, Madburgerze, Talizmanie, Czasie Komiksu, Dzienniku Łódzkim, Dzienniku Polskim, Świecie Komiksu. Współpracował z wydawnictwami: Kultura Gniewu, Egmont, Zin-Zin Press, Viking. Brał udział w wielu wystawach indywidualnych i zbiorowych.

Za komiks pt. Kaczka (dziejący się w trakcie powstania warszawskiego, oparty na kanwie warszawskiej legendy o złotej kaczce) został nagrodzony na Międzynarodowym Festiwalu Komiksów w Angoulême w 2001 r. nagrodą PRIX ALPH-ART Jeunes Talents przyznawaną najlepszemu młodemu rysownikowi (jako jedyny Polak). Rok wcześniej za ten sam komiks otrzymał II nagrodę na Międzynarodowym Festiwalu Komiksu w Łodzi.

W 2004 roku nakładem wydawnictwa Kultura Gniewu ukazał się album komiksowy Jacka Frąsia – Glinno. W 2006 r. do magazynu Przekrój (nr 49/3207) został dołączony komiks Frąsia pt. Stan – autobiograficzna historia dziejąca się w Polsce, w stanie wojennym. Współpracuje z pisarzem i scenarzystą Grzegorzem Januszem. W 2009 r. stworzyli wspólnie komiks Tragedyja Płocka, wydany przez Płocką Galerię Sztuki. Za narysowany rok wcześniej komiks Ostra biel otrzymali Grand Prix MFK w Łodzi (2009). W 2017 stworzył rysunki do komiksu Totalnie nie nostalgia do scenariusza Wandy Hagedorn. W internecie na portalu Facebook publikuje satyryczne komiksy, których bohaterem jest melon.

W tym miejscu podrzucam jedną z pierwszych recenzji komiksu, na której możecie zobaczyć go jeszcze w formie wstępnego wydruku, zbindowanego dla potrzeb filmu:

A ponieważ nie jest to regularna recenzja, a raczej zbiór ciekawostek, na koniec dorzucę jeszcze jedną. Związaną z Kopernikiem, ale z całkiem inną biblioteką. Czy wiecie, że w Toruniu pojawiła się nowa filia Książnicy Kopernikańskiej? I to nie byle jaka, bo to Mediateka, w której powstaje dział komiksowy Dom Komiksu i Mangi. Swoją drogą ciekawe, czy mają w zbiorach Astronoma?