Janusz Sambojan
W ostatnim kwartale 2021 roku nakładem wydawnictwa Znak HORYZONT ukazało się drugie wydanie książki Catherine Merridale pt. „Wojna Iwana. Życie i śmierć w Armii Czerwonej 1939-1945.” W oryginale książka została wydana w 2005 roku.
OPIS WYDAWCY:
Opisywana książka ukazała się w serii Znak HISTORIA w charakterystycznej czarnej obwolucie. Składa się głównie z treści uzupełnionej stosunkowo niewielką ilością czarno-białych zdjęć z epoki. Właśnie brak większej liczby zdjęć jest moim zdaniem jedynym minusem „Wojny Iwana”. Jej podsumowanie w wielkim skrócie zawarte jest w przytoczonej wyżej notce od Wydawcy.
Tytułowym Iwanem są zwykli szeregowi żołnierze, ale także podoficerowie oraz młodsi oficerowie służący w czasie II wojny światowej w Armii Czerwonej. Poszczególne rozdziały przedstawiają tych żołnierzy począwszy od okresu przedwojennego, poprzez tzw. Wojnę zimową z Finlandią aż po poszczególne fazy wojny z hitlerowskimi Niemcami i ich satelitami, a na końcu z Japonią.
Wielopłaszczyznowo opisane są m.in. następujące zagadnienia:
Pochodzenie żołnierzy wcielanych do Acz, ich struktura narodowościowa i wykształcenie oraz podejście do służby
Zmieniające się pod wpływem wydarzeń w kraju, a przede wszystkim na froncie, morale oraz sami żołnierze. Rola pieśni i wierszy w oddolnym kształtowaniu morale
Rola oficerów politycznych na poszczególnych szczeblach dowodzenia, ich wszechwładza (która jednak w pewnym momencie częściowo zanikła na rzecz dowódców wojskowych) oraz strach przed nimi (większy niż przed wrogiem). Zmieniające się podejście do nich zwykłych żołnierzy.
Rola jednostek NKWD na tyłach oraz na froncie
Rozpad armii w 1941 roku gdy żołnierze nie chcieli walczyć, masowo się poddawali i dezerterowali. Podejście władz do tych co zostali jeńcami lub zaginęli (pozostali za liniami wroga na skutek szybko przesuwającego się frontu) oraz do ich rodzin. Podejście do powracających jeńców w końcowym etapie wojny oraz do przekazywanych przez aliantów żołnierzy służących po stronie wroga (Armia Własowa oraz tzw. Hiwisi)
Rozkaz nr 227 „o dezerterach” oraz jego skutki
Powstanie oraz wykorzystywanie jednostek karnych (bardzo często do jednorazowych akcji w wyniku których traciły wszystkich lub prawie wszystkich żołnierzy)
Rola kobiet w wojsku – w jednostkach bojowych, w służbach pomocniczych oraz jako tzw. żony polowe
Myśli żołnierzy wkraczających na tereny Niemiec i innych państw walczących po ich stronie (Rumunia, Bułgaria, Węgry) – „czemu tacy bogaci uderzyli na biednych?”, „czemu tym chłopom żyje się w zgniłym kapitalizmie lepiej?” itp.
Przyczyny gwałtów na niemieckich (i nie tylko) kobietach, ich mordów oraz mordów mężczyzn i dzieci, podpaleń i grabieży oraz jak władze wymuszały by informacje o tym nie docierały nawet do najbliższych czerwonoarmistów
Zachowanie i życie po demobilizacji, niewielkie przywileje przysługujące z tego powodu. Podejście władz do byłych żołnierzy (szczególnie kalek na skutek odniesionych ran, którzy zostali usunięci z ulic miast i stosunkowo szybko wymarli)
Oraz wiele innych zagadnień, które dają odpowiedź na wiele zadanych i niezadanych pytań.
Przede wszystkim jednak, na powyższym tle, Autorka przedstawiła powstawanie mitu Wielkiej Wojny Ojczyźnianej Związku Radzieckiego i zakłamywanie w związku z tym prawdziwej historii, co widzieli i odczuwali żołnierze już podczas wojny, a z czasem jego treści z różnych powodów ( przedstawionych w książce) uznali za własne wspomnienia, czego skutki widzimy jeszcze dziś. Wszystko to zostało opisane na podstawie przestudiowanych dokumentów oraz wywiadów z kombatantami i ich rodzinami. Fragmenty tych wywiadów są płynnie wplecione w bieżącą narrację.
Książkę C. Merridale przeczytałem z wielkim zainteresowaniem. Mogę stwierdzić że stanowi ona podsumowanie wiedzy poznanej fragmentarycznie w różnych książkach, czasopismach czy też programach dokumentalnych. Stanowi zarazem rozszerzenie i usystematyzowanie tej wiedzy. Sam zapamiętam zdanie ze strony 96 które wiele mówi o kadrze dowódczej Armii Czerwonej „… część wyższych radzieckich oficerów uznawała korzystanie z kamuflażu za oznakę tchórzostwa…”.
Szczerze polecam ją wszystkim zainteresowanym historią II wojny światowej a zwłaszcza frontem wschodnim.
DANE TECHNICZNE:
Wydawnictwo………………..Znak HORYZONT 
Tytuł…………………………..Wojna Iwana
Tytuł oryginalny…………….. Iwan’s War. The Red Army 1939-45
Autor…………………………..Catherine Merridale
Tłumaczenie………………….Katarzyna Bażyńska-Chojnacka
I Piotr Chojnacki
Data premiery…………………listopad 2021
Oprawa…………………………twarda z obwolutą
Ilość stron………………………472
Format………………………….150 x 235 mm
ISBN…………………………….978-83-240-8053-3
Cena okładkowa……………….64,99 zł
Ps.
Zdjęcia pochodzą ze stron Wydawnictwa oraz innych stron w internecie lub są skanami z opisywanej książki wykonanymi przez autora powyższego tekstu.
